Sau lô gạo phát thải thấp đầu tiên xuất khẩu đến Nhật Bản, dự kiến tháng 10/2025 Việt Nam sẽ có thêm lô gạo phát thải thấp xuất khẩu sang Australia.
Tâm thế mới của hạt gạo Việt
Mới đây, lô hàng 500 tấn gạo nhãn hiệu "Gạo Việt xanh, phát thải thấp" đã được xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản với giá bán tại kho của Công ty Cổ phần Nông nghiệp công nghệ cao Trung An là 820 USD/tấn, nếu tính giá FOB tại cảng TP. Hồ Chí Minh là 850 USD/tấn, tương đương hơn 1.000 USD/tấn nếu tính theo giá CIF. Mức giá này ngang với dòng gạo cao cấp nhất của Thái Lan hiện nay là Hom Mali và cao gấp đôi so với giá gạo thơm đang được doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu.
Gạo phát thải thấp xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản với giá 820 USD/tấn tại kho của nhà máy. Ảnh: Kim Anh
Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Phạm Thái Bình, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Nông nghiệp công nghệ cao Trung An cho biết, nhu cầu tại thị trường Nhật Bản rất lớn, đặc biệt nếu trồng theo tiêu chí mô hình liên kết của Đề án 1 triệu ha lúa thì chắc chắn gạo Việt Nam sẽ được nhiều thị trường lớn "săn đón". Sau lô gạo đầu tiên này, dự kiến đến tháng 10/2025 sẽ có thêm lô gạo ST25 gồm 3.000 tấn được chứng nhận phát thải thấp sẽ được xuất khẩu sang Australia.
Đồng bằng sông Cửu Long là khu vực sản xuất lúa gạo lớn nhất cả nước. Nơi đây cung cấp hơn 50% sản lượng lúa gạo quốc gia và đóng vai trò quan trọng trong hoạt động xuất khẩu gạo.
Nhằm ứng phó với những thách thức từ biến đổi khí hậu tác động đến năng suất và chất lượng lúa gạo, ngày 27/11/2023, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030” theo Quyết định số 1490/QĐ-TTg. Đây là một trong những chiến lược dài hạn của Chính phủ nhằm đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, đồng thời nâng cao giá trị xuất khẩu lúa gạo của Việt Nam.
Sau gần 2 năm triển khai, lô gạo phát thải thấp đầu tiên của Việt Nam đã xuất khẩu đến với người tiêu dùng Nhật Bản và tiếp đến là người tiêu dùng Australia. Việc này có ý nghĩa rất lớn, mở ra hướng đi lâu dài cho ngành hàng lúa gạo Việt Nam phát triển ra thị trường thế giới.
Ông Trần Thanh Nam - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường - nhận định, đây sẽ là cơ hội để Đồng bằng sông Cửu Long định hướng phương thức sản xuất lúa gạo sang giai đoạn mới, khắc phục được vấn đề được mùa rớt giá, tạo ra gạo chất lượng, có thương hiệu.
Tiến tới xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam xanh - phát thải thấp
Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Lê Thanh Tùng - Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam (VIETRISA), trong Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030” chúng ta đã nhiều lần nhắc đến khái niệm “gạo giảm phát thải”. Hiện nay, chúng ta đang triển khai thí điểm hệ thống đo lường, báo cáo và thẩm định (MRV), nhưng lộ trình này kéo dài đến năm 2028 mới hoàn thiện các cơ chế chi trả, đo đạc và định giá.
Việc xây dựng nhãn hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp” sẽ là bước đệm để VIETRISA tiếp tục đồng hành cùng chiến lược xây dựng nhãn hiệu quốc gia công nhận gạo phát thải thấp, có giá trị bán tín chỉ carbon đến năm 2028.
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy cũng khẳng định, Đề án 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp đã đạt được những kết quả bước đầu tích cực, khẳng định tính đúng đắn, hiệu quả và khả thi.
Một trong những dấu ấn lớn nhất chính là sự chuyển biến mạnh mẽ về tư duy và nhận thức của cả hệ thống chính trị và người dân về mục tiêu phát triển bền vững ngành hàng lúa gạo Việt Nam. Thông qua Đề án đã hình thành các chuỗi sản xuất lúa gạo bền vững. Một số doanh nghiệp lớn đã tích cực tham gia chuỗi giá trị sản xuất lúa gạo chất lượng cao, hỗ trợ nông dân ngay từ khâu giống, vật tư đầu vào, đến bao tiêu sản phẩm đầu ra, bước đầu xây dựng chuỗi liên kết bền vững và minh bạch.
Theo Bộ trưởng Đỗ Đức Duy, những kết quả trên đây đã góp phần quan trọng trong mục tiêu phát triển bền vững ngành hàng lúa gạo Việt Nam và phù hợp với các cam kết mạnh mẽ của Chính phủ Việt Nam đưa phát thải ròng của Việt Nam về "0" vào năm 2050. Đây cũng là tiền đề để xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam trên trường quốc tế theo hướng "xanh - phát thải thấp" và tiến tới áp dụng cho tất cả các ngành hàng nông, lâm, thủy sản, không chỉ là lúa gạo.
Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, khối lượng xuất khẩu gạo tháng 5/2025 ước đạt 1,1 triệu tấn với giá trị đạt 573,1 triệu USD, đưa tổng khối lượng và giá trị xuất khẩu gạo 5 tháng đầu năm 2025 đạt 4,5 triệu tấn và 2,34 tỷ USD, tăng 12,2% về khối lượng nhưng giảm 8,9% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024. Giá gạo xuất khẩu bình quân 5 tháng đầu năm 2025 ước đạt 516,4 USD/tấn, giảm 18,7% so với cùng kỳ năm 2024.
Con số 500 tấn gạo nhãn hiệu "Gạo Việt xanh, phát thải thấp" còn rất khiêm tốn trong tổng lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam. Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường lúa gạo thế giới nhiều biến động thì sự chủ động xoay chuyển của ngành lúa gạo Việt Nam nói chung và doanh nghiệp xuất khẩu gạo nói riêng để thích ứng với bối cảnh mới, phù hợp xu hướng thị trường, nhất là thị trường cao cấp được cho là phù hợp.
Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy cho hay, câu chuyện hạt gạo Việt vươn ra thế giới không chỉ dừng lại trên cánh đồng mà nó còn là câu chuyện về thị trường, giá cả, cạnh tranh, lựa thời và đón thế. Nhờ có danh tiếng nên hạt gạo của Việt Nam ngày càng thêm trỗi dậy và đến nay đã có mặt tại thị trường của 150 quốc gia và khu vực.
Các doanh nghiệp Việt thêm tự tin đầu tư, liên kết với nông dân, hợp tác xã xây dựng được vùng lúa chuyên canh, vùng nguyên liệu gạo xuất khẩu và xây dựng thương hiệu gạo để tận dụng lợi thế các hiệp định thương mại tự do (FTA), từ đó thâm nhập các thị trường lớn như Nhật Bản, EU, Mỹ… Bên cạnh đó, chính việc sản xuất kinh doanh theo nhu cầu thị trường và sự chủ động cơ cấu lại giống lúa cho phù hợp với nhu cầu, thị hiếu của người tiêu dùng và các kênh phân phối nước ngoài đã đưa hạt gạo Việt tự nâng mình lên một tầm cao mới.
